Giới thiệu sách: Phải trái đúng sai = Justice: What's the right thing to do?

Phải trái đúng sai  = Justice: What's the right thing to do?  Michael Sandel ; Hồ Đắc Phương dịch. - In lần thứ 23. - Tp. Hồ Chí Minh : Nxb. Trẻ, 2022. 401 tr; 20 cm.            

 Quý độc giả thân mến! Công lý hay công bằng xã hội là vấn đề mà tất cả các nhà cầm quyền trên thế giới cũng như mọi tầng lớp nhân dân đều quan tâm suốt từ xưa đến nay. Trong thực tế cuộc sống, có rất nhiều tình huống mà người ta rất khó để phân định rõ đúng-sai, hay nói cách khác là mỗi người đều cho rằng mình đúng.

Tác giả Michael Sandel là Giáo sư Đại học Havard và là triết gia nổi tiếng tại Mỹ. Cuốn sách Phải trái đúng sai của ông là một cuốn sách mang hơi hướng triết học, sẽ dẫn dắt bạn đọc tìm hiểu nhiều tình huống phức tạp trong thực tế cuộc sống mà ở mỗi tình huống, người ta khó có thể phân định rõ đúng sai một cách rõ ràng và thống nhất. Đây là một quyển sách nổi tiếng thế giới, luôn có tên trong danh sách các sách bán chạy của tờ New York Times. Sách dày 401 trang, in trên khổ 20 cm, do Hồ Đắc Phương dịch, Nhà xuất bản Trẻ phát hành năm 2019.

Quyển sách bàn về đạo đức dưới góc nhìn của triết học và pháp lý. Sách gồm 10 chương, trong đó mỗi chương tác giả sẽ trình bày về một học thuyết, một tư tưởng của các nhà triết học nổi tiếng thế giới như Jeremy Bentham, Immanuel Kant, John Stuart Mill, Robert Nozick, Aristotle…Quyển sách cũng giúp bạn đọc lật lại các vấn đề lớn trong lịch sử như vụ bê bối của cựu Tổng thống Bill Clinton, vụ trao huân chương cho các chiến sĩ Mỹ tại Iraq, về vấn đề kết hôn đồng tính tại Mỹ, vấn đề đúng hay sai trong luật an tử, vấn đề đúng hay sai trong việc mang thai hộ, về các vụ án nổi tiếng trên thế giới.

Một trong những tình huống đạo đức mà tác giả đưa ra trong quyển sách, đó là câu chuyện có thật mang tên Người chăn dê Afghanistan. Năm 2005, tại Afghanistan, một đội đặc nhiệm Mỹ gồm sĩ quan Marcus Luttrell và ba lính biệt kích khác đang thực hiện nhiệm vụ bí mật trinh sát tại vùng gần biên giới Pakistan để tìm kiếm một thủ lĩnh Taliban có mối quan hệ mật thiết với Osama bin Laden. Bỗng xuất hiện hai người nông dân, trong đó có một cậu bé khoảng 14 tuổi cùng với đàn dê khoảng 100 con. Nếu thả tự do, họ có thể sẽ thông báo với quân Taliban. Nhóm 4 sĩ quan Mỹ bàn luận nên giết hay nên thả. Lá phiếu quyết định nằm ở sĩ quan Marcus Luttrell. Và ông quyết định thả họ đi vì lương tâm không cho phép ông giết những người chăn dê. Một lát sau, có gần 100 chiến binh Taliban xuất hiện và đấu súng với nhóm sĩ quan Mỹ. Cả ba đồng đội của Luttrell đều thiệt mang. Một máy bay Mỹ đến giải cứu cũng bị bắn hạ, làm thiệt mạng thêm 16 binh sĩ Mỹ trên máy bay. Riêng Luttrell lăn xuống sườn núi, được một bộ tộc che chở nên may mắn thoát chết. Ở đây, có rất nhiều tình huống được đặt ra. Giả sử hai nông dân trên vô hại, khi quay về họ liệu có bị Taliban tra tấn và để lộ vị trí của họ. Người Mỹ có thể hạ sát hai nông dân để hoàn thành nhiệm vụ và bảo vệ bản thân mình, nhưng quyết định vậy sẽ gây nhiều đau khổ hơn là họ biết hai người kia là gián điệp của Taliban. Cũng không thể so sánh số lượng người đã chết (hai người nông dân hay 19 binh sĩ Mỹ) trong tình huống hóc búa này, vì không thể biết được quyết định nào là đúng, quyết định nào là sai.

Một câu chuyện khác cũng nổi tiếng, đó là câu chuyện về bác sĩ Jack Kevorkian, người bị giam tám năm do hành vi tiêm thuốc độc để giúp các bệnh nhân bệnh nan y muốn được chết nhẹ nhàng (trợ tử, an tử). Trong những năm 1990, bác sĩ Kevorkian đã giúp 130 bệnh nhân nan y muốn được chết nhanh chóng. Trợ tử là hành vi bất hợp pháp tại hầu hết các bang ở Mỹ, trừ Oregon và Washington. Trên thế giới cũng chỉ có rất ít quốc gia chấp nhận hành vi này, trong đó có Hà Lan. Nhiều người ủng hộ trợ tử nhân danh phẩm giá và lòng từ bi vì họ cho rằng bệnh nhân nan y vô cùng đau khổ, thà để họ ra đi sớm còn hơn để họ bị đau khổ kéo dài. Đây vẫn còn là vấn đề gây nhiều tranh cãi ở nhiều quốc gia trên thế giới.

Đó là hai trong số những ví dụ kinh điển về vấn đề công lý, đã xảy ra trên thực tế mà quyển sách đã đề cập đến. Theo tác giả, cuộc sống trong các xã hội dân chủ vẫn đầy những bất đồng về đúng và sai, công lý và bất công. Một số người ủng hộ quyền phá thai, trong khi đó một số người xem phá thai là giết người. Một số người tin rằng sự công bằng là đòi hỏi phải đánh thuế người giàu, giúp đỡ người nghèo, trong khi những người khác tin rằng đánh thuế người nỗ lực hết mình để kiếm tiền (người giàu) là điều bất công. Một số người cho rằng tuyển sinh đại học nên ưu tiên một số đối tượng, trong khi đó những người khác lại cho rằng điều đó sẽ không công bằng đối với những người đạt được thành tích do chính năng lực học tập của họ…

Giáo sư Ngô Bảo Châu đã nhận xét: “Trang sách chính là cửa số mở sang những cuộc đời khác, những thế giới khác và cũng chính là chỗ để ánh sáng mặt trời roị vào cuộc đời mình”. Còn tờ tạp chí Publisher Weekly thì cho rằng quyển sách “Quyết liệt, dễ hiểu và đầy tính nhân văn, cuốn sách này thực sự là một cuốn sách làm thay đổi người đọc”.

Cuốn sách sẽ giúp bạn hiểu hơn công lý là gì, làm thế nào để hành động đúng nhất theo công lý và cả đạo đức. Đọc quyển sách, bạn đọc sẽ không ngừng suy ngẫm và có cái nhìn thấu đáo hơn, khách quan hơn về nhiều tình huống phát sinh trong cuộc sống, tránh cái nhìn thiên lệch theo một hướng chủ quan nào đó. Kính mời quý độc giả tìm đọc quyển sách hấp dẫn Phải trái đúng sai (Justice What’s the right thing to do?) tại Thư viện tỉnh Kiên Giang./.